Missouri’deki Hayvanat Bahçesi, Yaşlı Yılanını Kaybetti
2021’de, Missouri’deki Saint Louis Hayvanat Bahçesi çok özel bir sakinini kaybetti. Hayvanat bahçelerinde yaşamış en yaşlı yılan unvanını taşıyan bu kraliyet pitonu, 62 yıllık ömrünün son demlerinde dahi bilim dünyasını şaşırtan bir olaya imza attı.
Kraliyet pitonlarının normalde ortalama yaşam süresinin 30 yıl civarında olduğu düşünüldüğünde, 60 yaşını aşmış olması bile oldukça olağanüstü bir durumdu. Ancak yılanın asıl ünü, ölümünden yalnızca bir yıl önce, 2020’de yumurtlama haberinin gelmesiyle oldu.
Bu yaşlı yılanın yumurtlaması, yaşı nedeniyle zaten büyük bir olaydı. Ancak daha da şaşırtıcı olan detay, hayvanat bahçesi kayıtlarına göre yılanın tam 15 yıldır türünden bir erkekle temas etmemiş olmasına rağmen, yumurtaların sağlıklı olmasıydı. Bu durum, insanları hemen nadir görülen bir biyolojik olay olan Partenogenez’i düşünmeye sevk etti.
Saint Louis Hayvanat Bahçesi’nin herpetoloji yöneticisi Mark Wanner, o dönemde yaptığı açıklamada, bu yılanın bilinen en yaşlı yılan olduğunu belirtmişti. İleri yaşının yanına eklenen bu gizemli doğum, yılanı adeta bir biyoloji fenomeni haline getirdi.
Bakire Doğum: Partenogenez Nedir?
Yunanca’da “bakire yaratılış” anlamına gelen partenogenez, döllenmeye ihtiyaç duymadan yumurta hücresinin doğrudan embriyoya dönüşebildiği eşeysiz bir üreme biçimidir. Bu süreç, genellikle otomiksi adı verilen bir mekanizma aracılığıyla hayvanlarda gerçekleşir.
Otomiksi sırasında, yumurta hücresi üretim esnasında ortaya çıkan ve normalde kaybolan “polar cisimcikler” adı verilen hücrelerle birleşir. Sonuç olarak ortaya çıkan yavrular anneye çok benzerler, ancak birebir klonu değillerdir ve tamamının dişi olması beklenir.
Hayvanat bahçesi yetkilileri, yılanın hayatını kaybetmesinden sonra bile bu gizemi araştırmaya devam etti. Yumurtadan çıkan yavrunun incelenmesi için üniversite düzeyinde bir çalışma başlatıldı. Amac, bu doğumun gerçekten partenogenez mi yoksa nadir görülen başka bir durum mu olduğunu genetik olarak belirlemek.
Sanılandan Daha Yaygın Bir Olay
Uzun yıllar boyunca çok nadir bir biyolojik olay olarak kabul edilen partenogenez, günümüzde bilim insanlarının daha yaygın olduğunu bildiği bir durumdur. Artık sadece arılar ve su ayıları gibi türlerde değil, toplamda 80’in üzerinde farklı türde belgelendiği biliniyor. Bazı durumlarda, dişi hayvanlar erkeklere erişimleri olmasına rağmen kendi başlarına üremeyi tercih edebilirler.
Ancak partenogenez, dişilerin erkekle temas olmadan üremesinin tek yolu değildir. Bazı yılan ve kaplumbağa türleri gibi hayvanlar, spermleri veya döllenmiş yumurtaları vücutlarında uzun süre depolayabilir ve uygun koşullar olduğunda gebelik sürecini başlatabilir. Bu yaşlı yılanın doğumunun partenogenez mi yoksa yıllar önce depolanmış bir spermin sonucu mu olduğunu çözmeye çalışan bilim insanları için büyük bir gizem olmaya devam ediyor.